Trong kỷ nguyên số và toàn cầu hóa, nông nghiệp không còn chỉ là lĩnh vực sản xuất lương thực – thực phẩm mà đang chuyển mình trở thành nền tảng của phát triển bền vững và an ninh kinh tế. Cùng với sự bùng nổ của công nghệ số, đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp không chỉ tạo ra năng suất và chất lượng cao hơn, mà còn kết nối ngành nông nghiệp với hệ sinh thái kinh tế số, mở ra con đường phát triển toàn diện, hiệu quả và thân thiện với môi trường. Việc kết nối đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp bền vững với kinh tế số không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là chìa khóa giúp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, đảm bảo an ninh lương thực và đóng góp tích cực vào mục tiêu phát triển bền vững toàn cầu.

Nông nghiệp bền vững không chỉ dừng lại ở việc sản xuất đủ lương thực cho con người, mà còn hướng đến cân bằng giữa lợi ích kinh tế, bảo vệ môi trường và phát triển xã hội. Các nguyên tắc chính bao gồm:

• Sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên như đất, nước, rừng, nhằm duy trì khả năng tái tạo lâu dài.
• Giảm phát thải khí nhà kính, thích ứng với biến đổi khí hậu và bảo vệ đa dạng sinh học.
• Đảm bảo công bằng xã hội cho người lao động, cộng đồng nông thôn, cũng như nâng cao chất lượng đời sống.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp, thiên tai ngày càng khốc liệt, an ninh lương thực toàn cầu bị đe dọa, nông nghiệp bền vững trở thành yêu cầu cấp bách, gắn liền với trách nhiệm của mỗi quốc gia, đặc biệt là các nước có truyền thống nông nghiệp như Việt Nam.

Kinh tế số là nền kinh tế dựa trên công nghệ thông tin, dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo, internet vạn vật (IoT) và các nền tảng số. Nó mang lại tốc độ, sự minh bạch và khả năng kết nối toàn cầu chưa từng có. Đối với nông nghiệp, kinh tế số mở ra cơ hội:

• Số hóa quy trình sản xuất: Ứng dụng IoT trong giám sát đất, nước, phân bón; sử dụng drone để phun thuốc và theo dõi mùa vụ.
• Quản lý chuỗi cung ứng thông minh: Blockchain đảm bảo truy xuất nguồn gốc, tăng niềm tin của người tiêu dùng.
• Kết nối thị trường toàn cầu: Thương mại điện tử giúp nông sản Việt tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng quốc tế, giảm phụ thuộc vào khâu trung gian.
• Dữ liệu lớn phục vụ dự báo: Hệ thống dữ liệu khí hậu, giá cả, nhu cầu thị trường giúp nông dân và doanh nghiệp ra quyết định chính xác, giảm rủi ro.

Kinh tế số vì thế không chỉ là “công cụ” mà còn là “chất xúc tác” để nông nghiệp bền vững vươn lên thành ngành kinh tế hiện đại, đóng góp ngày càng lớn cho GDP quốc gia.

Sự giao thoa giữa đổi mới sáng tạo nông nghiệp bền vững và kinh tế số thể hiện rõ ở ba khía cạnh:

• Kỹ thuật sản xuất thông minh: Hệ thống canh tác chính xác (precision farming) dựa trên cảm biến, dữ liệu vệ tinh và trí tuệ nhân tạo cho phép sử dụng ít đầu vào hơn (nước, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật) nhưng mang lại năng suất cao hơn, giảm tác động môi trường.
• Hệ sinh thái thị trường mở: Nền tảng số kết nối nông dân với người tiêu dùng, doanh nghiệp chế biến và phân phối, tạo ra chuỗi giá trị minh bạch, công bằng hơn. Nhờ vậy, giá trị gia tăng được phân bổ tốt hơn cho người sản xuất thay vì chỉ tập trung vào khâu trung gian.
• Quản trị tri thức và sáng chế: Bản đồ sáng chế, cơ sở dữ liệu nông nghiệp, cũng như các công nghệ mở giúp chia sẻ kiến thức, lan tỏa đổi mới sáng tạo nhanh chóng và toàn diện. Đây chính là nền tảng để Việt Nam hội nhập và cạnh tranh trong nền kinh tế toàn cầu.

Việt Nam có nhiều lợi thế: đất đai màu mỡ, truyền thống sản xuất nông nghiệp lâu đời, lực lượng lao động dồi dào và ngày càng tiếp cận công nghệ mới. Các sản phẩm nông sản Việt như gạo, cà phê, hồ tiêu, trái cây nhiệt đới đã có thương hiệu trên thị trường quốc tế.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức:

• Quy mô sản xuất nhỏ lẻ khiến khó áp dụng đồng bộ công nghệ số.
• Hạn chế về hạ tầng số ở vùng nông thôn, nơi tập trung phần lớn hoạt động sản xuất nông nghiệp.
• Nhận thức về SHTT và bảo hộ thương hiệu còn yếu, dẫn đến nhiều nông sản Việt khó tạo dựng chỗ đứng bền vững.
• Thiếu vốn và kỹ năng công nghệ ở nông dân, hợp tác xã.

Nếu không giải quyết những điểm nghẽn này, cơ hội từ kinh tế số và đổi mới sáng tạo có thể bị bỏ lỡ, khiến nông nghiệp khó bứt phá.

Để kết nối thành công đổi mới sáng tạo nông nghiệp bền vững với kinh tế số, cần thực hiện một số giải pháp đồng bộ:

• Hoàn thiện hạ tầng số nông thôn, mở rộng phủ sóng internet, xây dựng nền tảng dữ liệu nông nghiệp quốc gia.
• Khuyến khích doanh nghiệp công nghệ đầu tư vào nông nghiệp, phát triển các mô hình hợp tác công – tư.
• Tăng cường đào tạo kỹ năng số cho nông dân, thông qua các chương trình chuyển đổi số cộng đồng.
• Xây dựng chính sách khuyến khích đổi mới sáng tạo, hỗ trợ đăng ký sở hữu trí tuệ, bảo hộ thương hiệu nông sản Việt.
• Thúc đẩy thương mại điện tử nông sản, kết nối trực tiếp với thị trường toàn cầu.
• Tích hợp mục tiêu môi trường vào các chiến lược phát triển số, bảo đảm nông nghiệp vừa hiện đại vừa bền vững.

Kết nối đổi mới sáng tạo nông nghiệp bền vững với kinh tế số là con đường tất yếu để Việt Nam vừa đảm bảo an ninh lương thực, vừa nâng cao năng lực cạnh tranh trong chuỗi giá trị toàn cầu. Đây không chỉ là câu chuyện của ngành nông nghiệp, mà còn là sự giao thoa giữa khoa học, công nghệ, kinh tế và văn hoá tiêu dùng.

Một nền nông nghiệp bền vững được tiếp sức bởi kinh tế số sẽ trở thành động lực tăng trưởng mới cho đất nước: xanh hơn, thông minh hơn và công bằng hơn. Trên hành trình đó, Việt Nam cần sự đồng hành của nhà nước, doanh nghiệp, nhà khoa học và cộng đồng nông dân, để xây dựng một hệ sinh thái nông nghiệp số – nơi sáng tạo được nuôi dưỡng, giá trị được chia sẻ, và tương lai bền vững được đảm bảo.

CASIC TỔNG HỢP